Maggy’s smile loopt met je mee als het even te rouw is. Wanneer is het te rouw? Dat hangt onder meer af van je veerkracht. Ben je nog in staat om te buigen in een storm als het leven dat van ons vraagt? Maakt leeftijd een verschil? Maakt ouder worden het rouwen makkelijker?

’Ik wil niet naar een psycholoog. Ik houd niet van dat gewauwel. Maar er moet iets veranderen. Ik kan zo niet verder. Daarom kom ik hier.’ Met deze woorden komt hij binnenwandelen met zijn wandelstok. Hij is bijna 80 jaar. Zijn dochter is vorig jaar aan een hartstilstand overleden. Er was op dat moment even een onderbreking in hun relatie en hadden elkaar al een tijd niet gezien of gesproken. Het gevolg is dat hij niet actief bij het afscheid en de begrafenis betrokken is geweest. Ook heeft hij geen zeggenschap gehad over het uitstrooien van de as. Alle informatie ontving hij via derden. Dat maakt de impact van het verlies heftiger en onrechtvaardig. Er is vooral onmacht, boosheid, woede zelfs. Die woede houdt hem weg van het rouwen en het kijken naar de situatie dat zijn dochter voorgoed uit zijn leven is. Hij kan moeilijk met emoties overweg en zijn beginnende dementie frustreert dat nog eens extra. Boven op de woede die er al is. Het onrecht en de woede zetten hem helemaal vast. Voor hem hoeft het allemaal niet meer. ‘Laat mij maar slapen en niet meer wakker worden’, zegt hij.

Hij geeft een dubbel signaal af: ‘er moet iets veranderen’ en ‘niet meer wakker worden.’ Belangrijk om alert te blijven en hardop uit te laten spreken wat hij ermee bedoelt. Hij vertelt over zijn levensloop. Als hij bij zijn jonge jeugd komt zegt hij dat dat verleden tijd is. Het woord oorlog komt voorbij, vader en dood. Meer wil hij er niet over zeggen. Ik laat hem. Op een ander moment laat hij mij een brief lezen, die hij aan zichzelf geschreven heeft. Hij verwoordt daarin bepaalde gevoelens. Over zijn liefde voor zijn vrouw, zijn dementie en zijn verlangen. Schrijven blijkt voor hem een goede manier om met zijn gevoelens om te gaan. In zijn eigen tempo kan hij zijn woorden vinden. Hij schrijft graag. Op een moment vertelt hij over de oorlog, over hoe hij heeft gezien dat zijn vader werd afgeranseld door soldaten, over de hongerwinter, de boerderij, de ziekte en de dood van zijn vader toen hij 11 jaar was. Hij raakt geëmotioneerd. Ik laat hem, maar blijf bij hem. Vanuit vergeving, filosoferende en humanistische gedachten legt hij zelf een relatie tussen vroeger en nu. Tussen de onmacht, frustratie en de woede.

Een paar weken later zegt hij: ‘dit is mijn laatste keer hier. Ik had nooit verwacht dat dit nog zou gebeuren. Ik zie weer toekomst. Ik kan weer verder.’ Met die woorden wandelt hij de deur uit. Ik kijk hem na. Hij heeft indruk op mij gemaakt. Ik zal al zijn wijsheid en bijzondere verhalen blijven herinneren.

Maakt ouder worden het rouwen makkelijker? Ik weet het niet. Wat ik wel weet is dat ingrijpende en onverwerkte gebeurtenissen een behoorlijke invloed hebben op stormen in je latere leven.

28 april 2016